Linux büyük bir oranla Unix’ten alınmıştır ve Unix komut tabanlı bir işletim sistemidir. Unix ve linux pek çok hususta bu mirası sürdürmektedirler. Bu da, demek oluyor ki en azından temel komut satırı araçlarını ve kullanımlarını bilmeliyiz.
Shell (Kabuk) : Text komutlarını algılayan, yorumlayan ve işleyen programlardır.
Linux Kabuk Seçeneklerini Keşfetmek
bash : Unix’in bourne shell’i temellidir ama zaman içinde çok geliştirilmiştir. Linux’ta kullanıcılar için en çok tercih edilen ve LPI sınavlarında işlenen kabuktur. Diğer kabuk seçenekleri; tcsh, csh, ksh ve zsh’dır. İlerleyen bölümlerde kullanıcıların tercihlerine göre kullanacağı kabuğu nasıl değiştireceğimiz işlenecektir.
/bin/sh sistemin varsayılan kabuğuna yönlendirilmiş sembolik link(kısayol)dir. Linux için varsayılan olarak bu /bin/bash olacaktır. Bu husus kabuk programları (shell script) yazdığınızda ve bu programları farklı sistemlerde çalıştırmak istediğinizde önem arz edecektir. Çünkü sizin kullandığınız kabuğa göre hazırladığınız script farklı bir kabuğa yönlendirilmiş /bin/sh ile tam da istediğiniz şekilde çalışmayabilir.
Kabuk(shell) Kullanmak
Linux’ta pek çok komut harici dosya(program) şeklindedir.
Kabuğu Başlatmak : Eğer Linux’a metin tabanlı giriş ekranından giriş yaptıysanız zaten direkt varsayılan kabuk ekranınıza gelecektir. Eğer grafiksel kullanıcı arayüzü(GUI) giriş ekranı ile giriş yaptıysanız kabuğu elle başlatmanız gerekecektir. Bazı GUI menülerinde elle başlatma için terminal, xterm yada konsole gibi adlar ile bulabilirsiniz. Eğer menü seçeneğiniz yoksa komutlarınızı çalıştırabileceğiniz giriş alanını bulmalı(Ctrl+F2 gibi) ve orada “xterm” yada “konsole” yazarak “Enter”lamalısınız.
İç ve Dış Komutları Kullanmak
İç komutlar kabuk içerisine yerleştirilmişlerdir. Çoğu kabuk iç komutların benzer bir grubunu sunar ama kabuktan kabuğa değişen komutlarda vardır. Bunun için kabuğunuzun man (manual) sayfalarına danışmalısınız. İç komutlar bazı temel görevleri gerçekleştirmek için kullanılırlar.
Dizin Değiştirmek : Bunun için “cd” komutu kullanılır. Örneğin ;
$ cd /home/oben/mp3
komutu ile ana dizininiz altındaki mp3 klasörüne geçiş yaparsınız. Ana dizininize ulaşmak için “~” tilde karakterini kısayol olarak kullanabilirsiniz. Yani ;
$ cd ~
komutu ile
$ cd /home/oben
aynı sonucu verecektir.
Çalışılan Klasörü Görüntülemek : “pwd” komutu “print working directory” (çalışılan klasörü yazdır) anlamındadır ve içinde bulunulan klasörü ekrana yazdırır.
Metin Görüntülemek : “echo” komutu yazdığınız metni ekranda görüntülemeye yarar.
$ echo Merhaba
komutunu verdiğinizde ekranınızda “Merhaba” yazdığını görürsünüz. Bu kabuk programcıkları (shell scriptleri) yazmaya başladığınızda kullanıcıyla iletişim kurmak konusunda size yardımcı olacaktır.
Bir Programı Çalıştırmak : “exec” komutu belirttiğiniz bir harici programı çalıştırır. PRogramın ismini yazarak çalıştırmaktan farkı program kapatıldığında konsolunda kapanmasıdır. Yani yeni bir süreç yaratmaktansa exec komutu ile çalıştırdığınız program konsol sürecinin yerini alır.
Çalışma Süresini Tespit Etmek : “time” komutu ile çalıştırdığınız programın çalışma süresi programı kapattığınızda ekranda görüntülenecektir.
Ayarla Seçeneği : En basit haliyle bash operasyonlarına bağlı seçeneklerin geniş bir görüntüsünü verir.
Kabuğu Kapatmak : “exit” ve “logout” komutları kabuktan çıkmanızı sağlar.
Bunlar iç komutların sadece bir kısmıdır. Eğer tamamını merak ediyorsanız kullandığınız kabuk programının dokümantasyonunu incelemelisiniz.
Kabuk tarafından iç komut olarak tanınmayan bir komut yazdığınızda, kabuk path(yol) adı verilen çevre değişkeninde(environment variables) tanımlanmış yollarda bu programı arar ve bulur ise çalıştırır. Kabuğunuzun konfigürasyon dosyasında tanımlı bu yol(path) değişkenine yeni program yolları ekleme işlemi ilerleyen konularda işlenecektir.
Komut satırında programın tam yolunu sağlamadanda program çalıştırabilirsiniz. bunun için programın bulunduğu klasör içinde iken konsolda “./program” komutunu vermeşz yeterlidir. Tabii bir programın çalışabilmesi için dosya izinlerinin çalıştırılabilir olarak düzenlenmiş olması gereklidir. Dosya izinlerinin “chmod” komutuyla nasıl düzenleneceğini de ilerleyen bölümlerde göreceğiz.
